Wielkie załamanie: cztery scenariusze dla europejskiej polityki wobec Rosji

Nie ma miejsca na samozadowolenie w stanowisku Europy wobec Rosji i Ukrainy

Publication cover
Pełny tekst dostępny w
Streszczenie dostępne w

Europa pokazała niebywałą zdolność prowadzenia konsekwentnej polityki wobec Rosji w od czasu inwazji na Ukrainę w 2014 r. Stanowisko Europy nie ulega zmianie pomimo różnic poglądów między państwami członkowskimi na temat tego, czy Rosja stwarza zagrożenie, i ich narzekań na sankcje.  Nawet pogorszenie sytuacji politycznej w wyniku Brexitu i wyboru Donalda Trumpa nie zachwiało tą polityką.

Czy to wspólne stanowisko można jednak utrzymać? Jak potoczyłyby się sprawy, gdyby uległo ono załamaniu? Raport Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych opisuje kilka katastroficznych scenariuszy kryzysu europejskiej polityki wobec Rosji i rozpatruje katastrofalne skutki takiego kryzysu.

Możliwe są następujące scenariusze:

  1. UE zmienia swoje stanowisko w sprawie porozumień z Mińska w wyniku przemian politycznych w państwach członkowskich i postanawia wprowadzić w życie ich rosyjską interpretację. Prowadzi to do przeprowadzania sfałszowanych wyborów w Donbasie i inkorporacji wschodniej Ukrainy do Federacji Rosyjskiej – co w rezultacie kończy się chaosem i niestabilnością na Ukrainie.
  2. Unia Europejska męczy się tematem Ukrainy i hamuje jej wysiłki zmierzające do zbliżenia się do UE, w tym prozachodnie reformy. Zaakceptowanie status quo skutkuje pozostawieniem samemu sobie dysfunkcjonalnego państwa i kolejnym zamrożony konfliktem w sąsiedztwie UE.
  3. USA wycofuje się z Ukrainy i znosi sankcje wobec Rosji, przez co europejska polityka wobec Rosji pogrąża się w chaosie. Załamuje się jedność transatlantycka, jak i jedność wewnątrz UE, a proces reform na Ukrainie pogrąża się w stagnacji. Rosja cieszy się słabą i dysfunkcyjną Ukrainą.
  4. Nowe wielkie rozdanie między Trumpem a Putinem na polu europejskiego bezpieczeństwa ostatecznie rozbija jedność UE wobec Rosji i otwiera szansę dla Rosji na wywarcie militarnych nacisków, by sprowadzić Ukrainę z powrotem w jej sferę wpływów.

Podane scenariusze mają charakter czysto spekulatywny i zakładają najbardziej niepomyślny obrót spraw, ale odzwierciedlają istniejące ryzyka i wyzwania, przed którymi stoi polityka Europy wobec Rosji. Niknąca chęć Stanów Zjednoczonych do angażowania się wywiera presję na Europę, a niektóre państwa członkowskie zmagają się z wewnętrznym naciskiem na zniesienie sankcji. Na razie zagrożenie wynikające z zachowania Rosji i wyboru Donalda Trumpa na prezydenta USA zbliża Europejczyków do siebie, ale ta jedność może nie trwać wiecznie.

Cóż więc UE może zrobić, aby utrzymać swoją politykę wobec Rosji? Ważne jest, aby UE uwzględniała coraz mniejsze zaangażowanie USA i wzmacniała własny potencjał oraz interweniowała tam, skąd Stany Zjednoczone się wycofują. Należy również rozważyć automatyzację procesu odnawiania sankcji, przedłużając okres ich przeglądu do jednego roku. Dałoby to większą wiarygodność stanowisku UE, mówiącemu, że sankcje zostaną zniesione dopiero wtedy, gdy zostaną w pełni wdrożone porozumienia z Mińska, i odebrałoby Moskwie pojawiającą się co pół roku okazję do rozbicia unijnego konsensu.

European Council on Foreign Relations nie zajmuje stanowisk zbiorowych. Publikacje ECFR reprezentują jedynie poglądy poszczególnych autorów.