Znaczenie spójności Europy – Cohesion Monitor

W ostatnich latach Unią Europejską wstrząsnęły różnego rodzaju kryzysy: kryzys strefy euro, rosyjska inwazja na terytorium Ukrainy, a ostatnio ryzyko wystąpienia Wielkiej Brytanii ze Wspólnoty i napływ uchodźców. Żaden z tych problemów nie może zostać rozwiązany samodzielnie przez którykolwiek z krajów członkowskich. Jednoznacznie widać, że kluczem do sformułowania efektywnych odpowiedzi na kryzysowe sytuacje jest europejska spójność. W jakim stopniu Europa była spójna w obliczu wspomnianych wyzwań ?

Nowy raport ECFR pokazuje, być może dość nieoczekiwanie, że między rokiem 2007 a 2014 spójność wśród państw członkowskich poprawiła się, nawet mimo długich lat kryzysów. Monitor spójności UE prezentuje nowe spostrzeżenia dotyczące wspólnoty jako niedocenianego źródła siły i kolektywnego działania w UE.

Spójność została zmierzona na dwóch poziomach: strukturalnym i społecznym. Spójność strukturalna ocenia więzi między krajami członkowskimi w takich obszarach jak: wymiana handlowa, zaangażowanie w politykę wspólnotową czy sąsiedztwo geograficzne. Natomiast spójność społeczna uwzględnia zaangażowanie, europejską świadomość i poglądy obywateli UE.

Monitor spójności UE pokazuje, jak na spójność Unii wpływają przeróżne czynniki, które dla każdego kraju są inne. Badanie ilustruje zmiany w czynnikach, które najbardziej przyczyniały się do wzmacniania jedności europejskiej w latach 2007-14.

Południowoeuropejskie państwa takie jak Hiszpania, Włochy i Portugalia oddaliły się od Europy, czemu niewątpliwe przysłużył się wybuch kryzysu finansowego, jednak w tym samym okresie, państwa Europy Centralnej, takie jak Polska, Czechy i Słowacja, jeszcze mocniej zintegrowały się z Europą.

Obecnie, w obliczu brytyjskiego referendum, które zadecyduje o pozostaniu Zjednoczonego Królestwa w Unii, Wielka Brytania jest szczególnie mało spójna z resztą Europy. Jej skromny wynik podkreśla relatywnie małą chęć Brytyjczyków do współpracy na poziomie europejskim.

Najbardziej zróżnicowane profile w wymiarze spójności mają Irlandia i Węgry. Irlandia posiada wysoki wynik w kategorii społecznego zaangażowania w europejski projekt, jednak strukturalnie nie jest aż tak blisko Europy. Z drugiej strony Węgry, które niezwykle ściśle połączone są z Europą na poziomie strukturalnym, na poziomie społecznym zaangażowanie w unijne wartości jest niskie.

Monitor spójności UE pokazuje, że spójność nie jest cechą o charakterze monolitu, ulega nieustannym zmianom. Stwarza to szansę dla rządów, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i Europejczyków do wzmocnienia wspólnoty w tych obszarach, w których zidentyfikowano słabe strony.

Autor raportu, Josef Janning napisał:

„Są mocne podstawy dla budowania jedności europejskiej – strefa Schengen, dobrobyt wynikający z bycia częścią Unii i poczucie bezpieczeństwa zapewniane przez Unię. Wśród państw członkowskich jest również chęć do współpracy. Właśnie z tych powodów europejska spójność była wzmacniana na przestrzeni ostatnich lat.”

„Monitor jedności UE wskazuje na znaczący rozłam między państwami członkowskimi UE w latach 2007-2014. Gdyby utworzyć ranking państw na podstawie zmiany poziomu ich spójności z resztą Europy w tym okresie, przepaść okazałaby się ogromna. Wszystkie spośród państw Europy Środkowo-Wschodniej zyskały w tym okresie. Z drugiej strony spójność między krajami Południa a resztą Europy spadła. Jedynie Malta oraz Portugalia poprawiły swój wynik.”

„Od 2007 r. Węgry przejęły miejsce Czech na pozycji najmniej zaangażowanego kraju na poziomie społecznym. W 2014 r. pozycja Węgier jest wyjątkowa, ponieważ z jednej strony charakteryzują się one wysoką spójnością strukturalną, która jest na poziomie państw bałtyckich, a mimo to najniższą spójnością na poziomie społecznym.”