Dyferencjacja jedną z ostatnich szans na uratowanie koncepcji dwóch państw

Europa i państwa członkowskie muszą przyspieszyć działania mające na celu dyferencjację (politykę odrębnego traktowania) pomiędzy uznawanym międzynarodowo Izraelem a jego nielegalnymi osiedlami na terytoriach palestyńskich. Według nowego raportu ECFR stanowi to jedną z ostatnich szans na uratowanie koncepcji dwóch państw i jest kluczem do ochrony integralności oraz skuteczności europejskiego porządku prawnego.

W następnym roku mija 50. rocznica izraelskiej okupacji terytoriów palestyńskich i rozpoczęcia programu budowy osiedli, który został uznany w raporcie za „największe i najbardziej bezpośrednie zagrożenie dla możliwości realizacji koncepcji dwóch państw”. Brak realistycznych perspektyw na zakończenie tego konfliktu 20 lat po rozpoczęciu procesu pokojowego z Oslo wskazuje na porażkę dotychczasowego europejskiego podejścia do tego tematu.

To podejście tradycyjnie opierało się na oferowaniu Izraelowi zachęt, takich jak propozycja partnerstwa specjalnego uprzywilejowania w 2013 r., do powzięcia pozytywnych kroków w stronę Palestyńczyków. Osiągnęły one jednak cel daleki od zamierzonego, udowadniając Izraelowi, że może anektować palestyńskie terytoria bez negatywnych konsekwencji.

Zamiast tego Europa w swoich stosunkach z Izraelem powinna wprowadzić więcej środków zniechęcających do budowy osiedli, a dyferencjacja jest gotowym narzędziem prawnym, które może temu służyć.

Termin „dyferencjacja” dotyczy działań UE i jej państw członkowskich mających na celu wyłączenie ze stosunków z Izraelem podmiotów powiązanych z osiedlami. Ten prawny wymóg cieszy się szerokim poparciem wśród instytucji unijnych i państw członkowskich, ale postęp w jego kwestii był wyjątkowo powolny.

Wynika to częściowo z izraelskich działań na rzecz zakłócenia polityki unijnej, czego przykładem było nakłonienie przez Izrael w styczniu 2016 r. Grecji, Polski, Bułgarii i Węgier do złagodzenia języka użytego w Konkluzjach Rady Spraw Zagranicznych w sprawie procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie, które miały pchnąć do przodu proces dyferencjacji. Izraelski lobbing w Holandii skutkował przez 14 lat odkładaniem wejścia w życie decyzji z 2002 r. dotyczącej redukcji emerytur dla obywateli holenderskich mieszkających w osiedlach.

W związku z tym pogłębienie dyferencjacji musi rozpocząć się od wzmocnienia europejskiej spójności poprzez jasne wyłożenie prawnej konieczności, które za nią stoi, docenienie politycznych korzyści z niej wynikających i skuteczną odpowiedź na izraelską dezinformację. Europa powinna stworzyć podstawy strategicznej komunikacji, by przedstawić izraelskiej opinii publicznej racje stojące za jej działaniami i ukazać kontekst długoterminowego ryzyka dla stosunków dwustronnych z Izraelem, które niesie ze sobą długotrwała okupacja i aneksja.

Poza sferą komunikacji Europa musi przyspieszyć proces dyferencjacji poprzez zapewnienie poprawnego, pełnego i skutecznego wdrożenia unijnych i krajowych przepisów prawnych. Państwa członkowskie muszą również wykonać działania mające na celu zwiększenie świadomości ryzyka – prawnego, finansowego i dotyczącego reputacji – jakie dla europejskich przedsiębiorstw niesie udział w projektach związanych z osiedlami, wliczając w to te, w których powiązania ma izraelski sektor bankowy.