Przetrwają najbogatsi: jak oligarchowie blokują reformy na Ukrainie

Dymisja Arsenija Jaceniuka wskazuje na porażkę Kijowa we wdrażaniu reform i daje Europie możliwość, by zwiększyć nacisk na rzecz głębszych zmian

Publication cover

Dymisja premiera Ukrainy Arsenija Jaceniuka, którego zastąpi Wołodymyr Hrojsman, wskazuje na porażkę Kijowa we wdrażaniu reform i daje Europie możliwość, by zwiększyć nacisk na rzecz głębszych zmian.

Choć Ukraina cierpi z powodu różnego typu korupcji, to jednak największą przeszkodą dla reform są potężne wpływy w polityce najbogatszych oligarchów.

Bogactwo Ukrainy jest skoncentrowane w paru rękach. Przed protestami Euromajdanu w 2013 roku majątek 50 najbogatszych osób na Ukrainie stanowił 45% PKB, prawie pięć razy więcej w porównaniu do Stanów Zjednoczonych. Uprawianie polityki w tym kraju jest nieprzyzwoicie drogie. Na kampanie wyborcze wydaje się czasami setki milionów dolarów. Media w posiadaniu oligarchów dodatkowo pomagają umacniać wpływ najbogatszych na ukraińską demokrację.

Autor raportu podkreśla dwa kluczowe obszary, w których „deoligarchizacja” nie powiodła się: system sądownictwa i państwowe przedsiębiorstwa. W wyniku kontroli oligarchów nad wymiarem sprawiedliwości żadna kluczowa osoba z czasów rządów Janukowycza nie została osądzona. Z kolei ukraińskie przedsiębiorstwa państwowe transferują rządowe fundusze do kieszeni oligarchów, które pomagają im dalej utrzymywać kontrolę nad Kijowem.

UE pozostaje jedynym liczącym się sojusznikiem Ukrainy, dlatego ma potencjalnie duży wpływ na proces reform. Andrew Wilson wymienia dwa główne obszary, którymi europejscy liderzy powinni się zająć. W obu dziedzinach istotne jest odcięcie oligarchów od polityki, co powinno przynieść lepsze efekty niż próby atakowania ich bezpośrednio.

Pierwszym obszarem, który Wilson wymienia jest rola społeczeństwa obywatelskiego, które powinno zwiększyć nacisk na struktury władzy już na poziomie lokalnym. Ten cel można osiągnąć przez zachęcanie ukraińskich organizacji pozarządowych do angażowania się w dialog między UE a ukraińskim rządem.

Oprócz tego, Unia Europejska i państwa członkowskie powinny również wzmocnić presję wywieraną na przywódców Ukrainy, którzy utrwalają, a nawet w niektórych przypadkach bezpośrednio czerpią korzyści z obecnego modelu, powielając najgorsze praktyki reżimu Janukowycza. Ponadto powinno przeprowadzić się śledztwa, które zbadają nadużycia związane ze sprawowaniem funkcji przez oligarchów w biurokracji państwowej.

European Council on Foreign Relations nie zajmuje stanowisk zbiorowych. Publikacje ECFR reprezentują jedynie poglądy poszczególnych autorów.