Kryzys i spójność w UE: przegląd 10 lat

Badania wskazują, że Unia Europejska zyskuje na sile pomimo kryzysu finansowego i uchodźczego

Pełny tekst dostępny w
Streszczenie dostępne w

Kolejne kryzysy wstrząsnęły państwami członkowskimi UE i przyczyniły się do wzrostu poparcia partii populistycznych, ale nowe badania wskazują, że miały one ograniczony wpływ na samą UE. Europejska Rada Spraw Zagranicznych (ECFR) mierzy spójność UE – skłonność państw UE i ich obywateli do współpracy – od 10 lat. Najnowszy raport wskazuje, że choć niektóre państwa bardziej się izolują, to ogólny poziom spójności – elementu łączącego całą UE – umiarkowanie wzrósł przez ten czas. Zamiast „rozpadać się”, Unia Europejska wygląda na coraz silniejszą.

Przygotowany przez ECFR EU Cohesion Monitor 2018 przedstawia unikalny profil spójności dla każdego państwa członkowskiego UE. Indeks Cohesion Monitor opiera się na 32 czynnik ach opartych o oficjalne źródła, takie jak Eurobarometr czy Indeks Sprawiedliwości Społecznej. Dzięki nim sformułowano10 wskaźników mierzących spójność UE. Zestawienie Cohesion Monitor ukazuje ocenę strukturalnych więzi między państwami UE i jej instytucjami, a także osobną ocenę indywidualnego poziomu integracji społeczeństw.

Wyniki

Umiarkowany wzrost spójności między 2007 a 2017 r. wynika częściowo z gwałtownej integracji gospodarczej nowych państw członkowskich z Europy Środkowej i Wschodniej. Jest to jednak tylko część układanki.

Większość państw członkowskich UE doświadczyło wzrostu spójności na poziomie indywidualnym. Ich społeczeństwa czują się coraz bardziej europejskie pod względem wspólnych języków, doświadczeń i postaw.

Wyjątkami od tego trendu są Grecja, Włochy, Francja, Polska, Węgry i Hiszpania. Największe zaniepokojenie budzą Włochy, które zanotowały największy wśród państw UE spadek (‑1,7 punktu) zsumowanego wyniku spójności na poziomie strukturalnym i indywidualnym. Z jednego z najbardziej euroentuzjastycznych państw stały się jednym z najbardziej rozczarowanych. Wraz z nadchodzącymi wyborami i mobilizacją partii populistycznych nawołujących przeciwko Brukseli i Berlinowi profil spójności Włoch zbliża się stopniowo do Wielkiej Brytanii, która niedawno zagłosowała za wyjściem z Unii.

Siedem z dziewięciu państw, które zanotowały wzrost zarówno na poziomie strukturalnym, jak i indywidualnym, znajduje się na wschodzie UE. Polska i Węgry wyłamały się z tego trendy, a spadek ich spójność na poziomie indywidualnym wynika w dużej mierze ze spadku wskaźnika mierzącego Zaangażowanie (Engagement). Ten wskaźnik odzwierciedla wyniki partii eurosceptycznych lub wręcz otwarcie sprzeciwiających się Unii Europejskiej, a także frekwencję w wyborach narodowych i europejskich.

Widoczny jest wyraźny związek między kryzysem uchodźczym a wzrostem poparcia dla partii populistycznych w całej Europie, które rozgrywały lęki wobec imigracji i jej wpływu na europejskie społeczeństwa. Ten efekt jest bardzo wyraźny przy analizie wskaźnika Zaangażowania w całej Europie, ale póki co ma bardzo mały wpływ na ogólną spójność UE, tak jak jest ona mierzona indeksem ECFR.

Autor badania, Josef Janning, stwierdza: „UE jest dużo bardziej odporna, niż wynikałoby to z nagłówków tabloidów, a kryzys uchodźczy nie doprowadzi tak prędko do upadku Unii Europejskiej. Wyniki wskazują jednak wyraźnie, że te kryzysy mają wpływ na zaangażowanie obywateli. Jeśli chcemy zabezpieczyć i wzmocnić Unię Europejską, musimy się na tym skupić.

Musimy odejść od  integracji instytucjonalnej i finansowych transferów między państwami i poświęcić więcej uwagi rzeczom, z którymi obywatele UE bezpośrednio mają do czynienia, takimi jak programy wymiany lub zniesienie opłat roamingowych, by utrzymać zaangażowanie i poparcie ludzi dla Unii Europejskiej.

European Council on Foreign Relations nie zajmuje stanowisk zbiorowych. Publikacje ECFR reprezentują jedynie poglądy poszczególnych autorów.