Kryzys migracyjny – test dla Europejskiej efektywności i solidarności?

Działania Unii Europejskiej są kluczowe dla podtrzymywania międzynarodowego systemu ochrony uchodźców, a umowa z Turcją pokazuje, że Unia jest w stanie kontrolować swoje granice, nie łamiąc praw uchodźców.

Warszawskie biuro ECFR wraz z Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Warszawie, Centrum Stosunków Międzynarodowych oraz WiseEuropa zorganizowało konferencję „Europejskie podsumowanie Roku: spojrzenie na główne wyzwania UE”. W ramach wydarzenia ECFR przygotowało i przeprowadziło panel dotyczący europejskiego wymiaru kryzysu migracyjnego, w którym udział wzięli: Vessela Tcherneva (dyrektorka programowa oraz dyrektorka biura ECFR w Sofii), Gerald Knaus (Dyrektor European Stability Initiative oraz Członek Rady ECFR) oraz Rainer Münz (doradca ds. migracji i demografii w European Political Strategy Centre). Debatę poprowadził Piotr Buras.

Sukcesy unijnej polityki migracyjnej w ostatnim roku

Chociaż dzięki umowie pomiędzy UE a Turcją znacząco spadła w 2016 roku liczba uchodźców przybywających do Europy, to nie ulega wątpliwości, że zarządzanie migracjami pozostanie jednym z najważniejszych testów zdolności UE do stawienia czoła wyzwaniem przyszłości.

Gerald Knaus podkreślił znaczenie umowy pomiędzy UE a Turcją dla redukcji migracji przez Morze Egejskie (tzw. szlakiem wschodnio-bałkańskim). Przed obowiązywaniem porozumienia tę trasę pokonywało średnio 1000-2000 osób dziennie, w efekcie umowy ta liczba spadła drastycznie do ok. 50-90 osób. Sukces porozumienia, zdaniem eksperta, udowadnia, że instrumenty unijnej polityki muszą powstawać w oparciu o realne dane, nie zaś o życzeniowe myślenie i emocjonalny dyskurs polityczny.

Kolejnym sukcesem ostatniego roku, według Rainera Münza, było zwiększenie kompetencji i operacyjności Europejskiej agencji ochrony granic (FRONTEX), która w październiku przekształciła się w Europejską Straż Graniczną i Przybrzeżną. Dzięki zwiększonemu zaangażowaniu finansowemu i rzeczowemu państw członkowskich, agencja może obecnie działać w szybszym tempie na granicach zewnętrznych UE.

Zmniejszona liczba migrantów przybywających do Europy to, zdaniem Vesseli Tchernevy, sukces również w kontekście politycznym, ponieważ umowa UE z Turcją pomogła uspokoić histerię podsycaną szczególnie przez populistycznych polityków państw członkowskich.

Porażki polityki w ostatnim roku

Knaus zwrócił uwagę na brak analogicznych do umowy turecko-unijnej rozwiązań dla drugiego kluczowego szlaku migracyjnego – z Afryki północnej do Włoch. Efektywne rozwiązania są potrzebne, żeby zachować zarówno sprawnie funkcjonującą strefę Schengen, jak i utrzymać obowiązywanie postanowień konwencji genewskiej.

Unijne instytucje są obarczane za niepowodzenia europejskiej polityki migracyjnej, podczas gdy – zdaniem Rainera Münza – ich kompetencje są mocno ograniczone w porównaniu do państw członkowskich. Ta błędna percepcja ma poważne konsekwencje: decydenci uciekają od odpowiedzialności i liczą, że ktoś za nich rozwiąże ich własne problemy.

Pogłębienie podziałów politycznych w Europie za sprawą m.in. uchwalonej przez Radę procedury relokacji uchodźców należy również odczytywać jako fiasko, które w kolejnym roku wciąż będzie zagrażać integracji europejskiej.

Co dalej? Wyzwania na najbliższe lata

Skuteczna polityka migracyjna wymaga działania wieloaspektowego. Trwający kryzys dotyka bezpośrednio zaledwie 5-6 krajów członkowskich, a w pozostałych zbyt mała jest świadomość na temat dalekosiężnych skutków obecnych wyzwań. Bez solidarności unijnej pod znakiem zapytania pozostaje przyszłość strefy Schengen. Konsekwencje obecnego kryzysu odczują z pewnością również takie państwa jak Polska.

Umowa pomiędzy Unią Europejską a Turcją jest projektem, którego powodzenie zależy także od wymiaru europejskiej solidarności na poziomie członkowskim. W tej chwili UE nie wywiązuje się z postanowień umowy z Turcją, ponieważ proces rozpatrywania wniosków azylowych trwa zdecydowanie za długo. Usprawnienie wymaga politycznej woli ze strony państw, ponieważ Komisja Europejska w zakresie polityki azylowej ma mocno ograniczone kompetencje. Innymi słowy, jedynie zaangażowanie państw członkowskich może przyspieszyć proces rozpatrywania wniosków azylowych i zapewnić skuteczną implementację postanowień umowy z Turcją.

Zdaniem Geralda Knausa, polityka migracyjna UE powinny opierać się na 4 filarach:

  • niezgodzie na odsyłanie uchodźców bez rozpatrzenia ich wniosków (w zgodzie z art. 33 Konwencji Genewskiej)

  • niezgodzie na rozwiązanie „australijskie”, tj. przetrzymywania uchodźców w obozach detencyjnych poza granicami UE przez czas nieokreślony

  • ratowaniu życia i walce z przemytnikami

  • solidarności europejskiej

Istotnym wyzwaniem dla europejskiej polityki będzie postawa państw trzecich, których UE potrzebuje w celu zredukowania liczby migrantów opuszczających ich granicę. Część z krajów Afryki, które już teraz borykają się z wyżem demograficznym nie posiada wyraźnego interesu w powstrzymywaniu swoich obywateli przed emigracją. co więcej, jednym z istotnych elementów gospodarki krajów emigracyjnych są przychody z tytułu środków pieniężnych przesyłanych przez imigrantów do swoich rodzin w kraju.

Kryzys migracyjny z pewnością nie został zażegnany. Tendencje demograficzne w krajach Afryki oraz niestabilna sytuacja polityczna w sąsiadujących z UE państwach muszą skłonić europejskich polityków do bardziej kompleksowych działań w zakresie polityki migracyjnej i azylowej. Międzynarodowy system ochrony uchodźców nie przetrwa bez wyraźnego zaangażowania UE, co oznacza, że europejscy decydenci muszą odrzucić radykalne pomysły populistów sugerujące całkowite zamknięcie granic przed migrantami.

YouTube

To display the YouTube video provided by Google, click the button below. This means Google will receive technical data about your device or browser, as well as information about your visit on this page. Google may use cookies to display the video. Google may combine your data with other information they have collected and will process your data on US servers. For more information visit our privacy notice.

Load video

PHA+PGlmcmFtZSBhbGxvd2Z1bGxzY3JlZW49IiIgZnJhbWVib3JkZXI9IjAiIGhlaWdodD0iMzE1IiBzcmM9Imh0dHBzOi8vd3d3LnlvdXR1YmUtbm9jb29raWUuY29tL2VtYmVkLzdGQ3ZBeHM3SzBnP3N0YXJ0PTI0ODYiIHdpZHRoPSI1NjAiPjwvaWZyYW1lPjwvcD4=

European Council on Foreign Relations nie zajmuje stanowisk zbiorowych. Publikacje ECFR reprezentują jedynie poglądy poszczególnych autorów.